Historia Gminy

Nazwa Witnica pochodzi od słowa wić, witka, czyli gałązka wierzbowa lub rodzaj wierzby. Najstarsza wzmianka o Witnicy pochodzi z 1262 r., w którym to roku ówczesna wieś rybacka Witze przeszła z rąk templariuszy pod bezpośrednie panowanie margrabiów brandenburskich. Od 1300 r. należała do cystersów z Mironic. W 1539 r. była w posiadłościach panujących Hohenzollerów. W czasie wojny trzydziestoletniej uległa niemal doszczętnemu zniszczeniu.

Rybacka wieś stopniowo zmieniała się w bardziej uprzemysłowioną miejscowość. Od XVI do poł. XIX w. na rzeczce Witnie pracował młyn papierniczy. W połowie XVIII w. założono hutę żelaza wykonującą zamówienia dla wojska oraz manufakturę sukienniczą, zlikwidowaną po wojnie siedmioletniej. W drugiej połowie XVIII w. w wyniku przeprowadzonej melioracji bagien Kotliny Gorzowskiej oraz regulacji Warty i jej pogłębieniu – powstało w okolicy kilka nowych wsi, co podniosło rangę gospodarczą Witnicy jako osady handlowej. W tym samym czasie wytyczono trasę Królewskiej Poczty Pruskiej łączącej Berlin z Królewcem. Po wybudowaniu Kolei Wschodniej w 1857 r. do nazwy Vietz zaczęto dodawać człon Ostbahn. Zbudowanie kolejowej stacji przyczyniło się do wzrostu znaczenia Witnicy jako osady przemysłowej. Odlewnia armat i kul przekształciła się w fabrykę maszyn, powstało 6 cegielni, fabryka kafli, mebli, krochmalu, działały 4 tartaki, 3 młyny wodno-elektryczne i 3 wiatraki.   Właśnie w Witnicy wykonano elementy do budowy pierwszej pruskiej (i jednej z pierwszych w świecie) maszyny parowej. Witnica to także silne tradycje browarnicze. Już za panowania cystersów warzono tu piwo, a w 1848 r. powstał browar, który z powodzeniem działa do dziś jako jedyny browar w województwie lubuskim

Przez wieki osada nabrała charakteru miejskiego, co w 1935 r. zaowocowało przyznaniem jej praw miejskich. Liczyła sobie wtedy 6500 mieszkańców. Po II wojnie światowej Witnica znalazła się w granicach Polski. Miejscową ludność przesiedlono do Niemiec, a w ich miejsce osiedlili się repatrianci, głównie z Kresów. Początkowo Witnica leżała w województwie poznańskim, później w zielonogórskim, po reformie administracyjnej kraju w 1975 r. weszła w skład województwa gorzowskiego, a obecnie leży w powiecie gorzowskim ziemskim w województwie lubuskim. Jako gmina liczy sobie 13 tys. mieszkańców, z czego 7 tys. żyje w samej Witnicy. Na przełomie XX i XXI w. miasto silnie się rozwinęło, powstała Witnicka Strefa Przemysłowa z fabrykami inwestorów z Polski, Niemiec, Szwajcarii i Holandii, wybudowano obwodnicę, nowy blok oczyszczalni z siecią kanalizacji i wodociągu, powstało Regionalne Centrum Ratownictwa łączące policję, straż pożarną i ratownictwo medyczne w jednym obiekcie oraz nowe przedszkole miejskie, jedno z najnowocześniejszych w województwie.

Słów kilka o granicach i władzach gminy 

W słowiańskim okresie plemiennym mieszkający tu nasi poprzednicy żyli w rodowych okręgach, których ośrodki władzy znajdowały się w niewielkich grodach. Być może były nimi Kostrzyn, Łupowo, Smolnica koło Dębna czy Tarnów, ale z pewnością tego nie wiemy. Wiemy natomiast, że gdy ujście Warty opanowali Piastowie, te małe grody uległy zniszczeniu, a w ich miejsce pojawiły się dwa silne ośrodki władzy – jeden w Lubuszu, a drugi w Santoku. Były to kasztelanie, których granice zbiegały się w rejonie Witnicy, Pyrzan, Dzieduszyc i Tarnowa, administrowane przez kasztelanów. Gdy w połowie XIII wieku na tym terenie pojawili się margrabiowie brandenburscy, utworzyli na opanowanym terytorium odrębną prowincję swego państwa o nazwie Nowa Marchia z wójtem na czele. Nowa Marchia podzielona została na tzw. ziemie. Istniejące wtedy wsie obecnej gminy Witnica znalazły się w granicach ziemi kostrzyńskiej i ziemi gorzowskiej (Landsberger Land) na czele z landratami. Z czasem ziemie przekształcono w starostwa. Niemieckie wsie gminy Witnica, z wyjątkiem Krześniczki, leżały w powiecie gorzowskim.
W średniowieczu wsie posiadały ograniczony samorząd, mając mianowanego sołtysa i sąd wiejski, zwany ławą. Od XV wieku w niektórych miejscowościach zaczęły rozwijać się folwarki szlacheckie, które w XIX wieku przeobrażono w wielkie majątki ziemskie. W tych wsiach władzę sołtysów i ławy przejęli ich właściciele, jako zwierzchnicy gminy. Tak było w przypadku Dąbroszyna, Warnik, Kamienia Wielkiego, Kamienia Małego oraz Sosen ze Starymi i Nowymi Dzieduszycami. Kilka wsi gminy stanowiło własność władcy kraju i tam władza nad poddanymi należała do dzierżawcy kompleksu (klucza) ich dóbr w Mironicach i Chwarszczanach. Tak było w przypadku Witnicy, Mosiny, Pyrzan, Nowin Wielkich, Świerkocina, Boguszyńca, Okszy, Kłopotowa oraz Krześnicy z Krześniczką. Wsią, która zachowała od czasów średniowiecza swój ograniczony samorząd, były Mościce.
Po zreformowaniu państwa niemieckiego w XIX wieku do okresu międzywojennego wieku XX, prawa odrębnych miejscowości z własnymi urzędami gminnymi posiadały nawet niewielkie osady i folwarki. W latach 1928/9 zespolono je w większe gminy, dotyczyło to Kamienia Małego, Nowin Wielkich, Dzieduszyc, Boguszyńca, Białcza, a później Witnicy.
W czasach polskich w zasadzie nawiązano do granic powiatu landsberskiego i utworzony w roku 1945 powiat gorzowski, zgodnie z polską praktyką, podzielono na 12 gmin wiejskich i 1 miejską (Witnica). Władze gmin i miast stanowiły wtedy gminne lub miejskie rady narodowe oraz zarządy z wójtem czy burmistrzem na czele. Do gminy Witnica należały: Warniki, Dąbroszyn, Kamień Mały, Kamień Wielki, Mościczki, Mościce, Białcz, Białczyk, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Świerkocin, Boguszyniec, Oksza i Kłopotowo. Krześniczka podlegała w tym czasie gminie Dębno. Mosina przez kilka miesięcy1945 roku była siedzibą gminy, potem przydzielono ją do gminy Lubiszyn, a Stare Dzieduszyce z Sosnami oraz Nowymi Dzieduszycami znalazły się w gminie Baczyna z siedzibą w Lubnie.
Aby dalsze zawiłe losy gminy Witnica przedstawić klarownie, odwołajmy się do formy kalendarium.
1950 Teren powiatu gorzowskiego z województwa poznańskiego przechodzi do nowo utworzonego województwa zielonogórskiego.
1954 Wymiana z powiatem chojeńskim Barnówka na Krześniczkę, którą dołączono do nowo powstałej Gromadzkiej Rady Narodowej w Dąbroszynie.
1955 Od 1 stycznia zlikwidowano duże gminy i w ich miejsce powołano małe gromadzkie rady narodowe z prezydiami gromadzkich rad narodowych i przewodniczącymi prezydium na czele. Powstały wtedy cztery ośrodki władzy w:
– Dąbroszynie (z Warnikami i Krześniczką);
– Kamieniu Wielkim (z Kamieniem Małym, Mościcami i Mościczkami);
– Nowinach Wielkich (ze Świerkocinem);
– Pyrzanach (z Białczem, Białczykiem, Boguszyńcem, Okszą i Kłopotowem).

Stare Dzieduszyce z Sosnami i Nowe Dzieduszyce należały w tym czasie do GRN w Lubnie, a potem w Lubiszynie, do którego już od końca roku 1945 należała także Mosina.
1959 Wprowadzono poprawki do podziału na gromadzkie rady narodowe przez redukcję dotychczasowych czterech urzędów do dwóch, a ich siedziby ulokowane zostały w nowych miejscach, tj.:
– Kamieniu Małym, któremu podlegały Warniki, Dąbroszyn, Krześniczka, Kamień Wielki, Mościce i Mościczki
– Witnicy ze wsiami Kłopotowo, Oksza, Boguszyniec, Świerkocin, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Białczyk i Białcz. Miasto od roku 1955 miało odrębne prezydium i radę narodową.
1973 Następuje likwidacja gromadzkich rad narodowych z przewodniczącymi prezydium na czele i powołanie gmin i urzędów gmin oraz miast-gmin z naczelnikami, jako ich reprezentantami.
Witnica zostaje miastem-gminą ze wsiami: Kłopotowo, Oksza, Boguszyniec, Świerkocin, Nowiny Wielkie, Pyrzany, Białczyk i Białcz oraz odłączonymi od Lubiszyna Nowymi i Starymi Dzieduszycami, Sosnami z Tarnówkiem i Mosiną.
1976 Zniesiono powiaty i powołano Województwo Gorzowskie. Rozwiązano GRN w Kamieniu Małym, a jej obszar wcielono do miasta i gminy Witnica. Z wyjątkiem Warnik, które zostały przyłączone do Kostrzyna.
1990 Na mocy ustawy o samorządzie terytorialnym z dnia 8 marca tego roku władzę gminy stanowi rada gminy i wójt lub burmistrz. W miastach-gminach burmistrz zastąpił naczelnika.
1998 Likwidacja Województwa Gorzowskiego i utworzenie Województwa Lubuskiego.
1998 Przywrócenie powiatów ziemskich i grodzkich.
2002 Pierwsze powszechne wybory burmistrza.